Tadeusz Jaworski – Culture Avenue

Kobieta bez twarzy

2 listopada 20203 listopada 2020Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (1926-2017)

Jednego bardzo upalnego dnia, o niezwykle suchym powietrzu, siedzieliśmy z uginającymi się od zmęczenia nogami, pod cienistymi krużgankami ogromnego handlowego budynku w samym centrum Chartumu, jeśli mnie pamięć nie myli, przy ulicy Nil. W cieniu krużganków z ogromnymi filarami było kilka kawiarni i jadłodajni. Mężczyźni siedzieli w grupach rozparci na krzesłach, lub na starych, mocno sfatygowanych fotelach, z wyciągniętymi do przodu nogami i grali w warcaby. Ich mocno zużyte sandały leżały obok na ziemi. Inni pogrążeni w nirwanie i rozmowach między sobą zaciągali się dymem, paląc dozwolony tu haszysz, czy inne narkotyki. Siedząc najczęściej niedaleko siebie, trzymali w ustach duże fajki przypominające flety, ze zbiorniczkami wody, najprawdopodobniej filtrującej narkotyki. Zaciągając się prowadzili ze sobą rozmowy. Będąc w tym rejonie miasta, wstępowaliśmy tu dość często. Było to popularne miejsce, gdzie można było odpocząć, wypić świeżo parzoną dobrą i mocną kawę. Było to również znakomite miejsce do obserwacji ludzi i toczącego się wokół życia.

Od redakcji: Po długiej przerwie spowodowanej atakiem hakerskim na magazyn „Culture Avenue” wracają wspomnienia Tadeusza Jaworskiego, wybitnego dokumentalisty z Toronto. Będą się one ukazywać w pierwszy poniedziałek miesiąca.

Obrzędy i dieta Masajów

3 lutego 20202 lutego 2020Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

W rozległym cieniu wspaniałej Błyszczącej Góry, czyli pasma Kilimandżaro, w myśl plemiennej tradycji, Moroni kiedy wychodzą zwycięsko z konfrontacji „oko w oko” z lwem, czy innym groźnym drapieżnikiem, wracają z buszu do bomy w chwale i sławie. Tam odbywa się ceremonialny obrzęd – spektakularny taniec, który nazywają „engilakinoto”, co w wolnym tłumaczeniu znaczy, taniec zwycięski. Towarzyszy mu rytmiczny śpiew wojowników, połączony z biciem się w piersi. Kiedy taniec nabiera tempa i staje się coraz głośniejszy, Moroni dla zademonstrowania bomie swojej siły i energii, zaczynają wertykalnie podskakiwać, jak na sprężynach, bez uginania w kolanach ich długich nóg, na wysokość ok. jednego metra, a czasem nawet i więcej.

Wierzenia i obyczaje Masajów

6 stycznia 20202 stycznia 2020Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

Masajowie – nomadzi bezkresnych płaskowzgórzy Wielkiego Przełomu równikowej Afryki, wypasają swoje krowy, owce i kozy, w rejonie pomiędzy Kilimadżaro i Mount Kenya, gdzie w zależności od sezonu trawa jest zielona i soczysta. Pięknie wyglądają wśród stad swojego bydła ci wysmukli i długonodzy, o ciemnobrązowej skórze z odcieniami głębokiej czerni, o relatywnie niedużych głowach oraz kędzierzawych włosach, ci masajscy pasterze Morani, z luźno przerzuconymi przez ramię rudawo czerwonymi „togami”, które nazywają „szukami”. Masajscy Morani – wojownicy, zapytani o ich powiązanie z bydłem, a nie z uprawą ziemi, mają tylko jedną odpowiedź – Bóg dał nam pod opiekę krowy, wiec nam Masajom, nie uchodzi zajmować się uprawą ziemi. Masajowie są przekonani, że ich Wielki Bóg Szari Mungo, dał im w posiadanie i pod opiekę „święte krowy”, mianując ich jednocześnie rządcami nie tylko wszystkich krów w Afryce, ale i na całym świecie. Gęsto zalesione wzgórza płaskowyżu Wielkiego Przełomu, są znakomitym rezerwuarem pitnej wody, tak ważnym w okresach suszy, stąd też Masaje uważają to miejsce za święte. Kiedy zagraża im, bądź ich krowom niebezpieczeństwo, ze strony drapieżnych zwierząt, Morani potrafią stawić czoła w obronie ich stada.

Wspomnienia z podróży do Afryki na początku lat 60.

Afryka. Fauna Ngorongoro.

2 grudnia 201911 grudnia 2019Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

Nasz długotrwały pobyt w rejonie północnej Tanzanii i południowej Kenii, nasze „szwędanie” się po bezkresnych terenach sawanny i buszu, z mniejszym bądź większym sukcesem, wiązało się przede wszystkim z Masajami, tym wyjątkowo niezwykłym pod każdym względem – romantycznym i koczowniczym, pasterskim plemieniem, zamieszkującym po obydwu stronach pasma górskiego Kilimandżaro, których postanowiłem utrwalić na taśmie filmowej i poświęcić ich unikalnemu życiu i tradycjom, oddzielną sekwencję.

Tajemniczy świat Masajów

4 listopada 201924 października 2019Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

Masajowie! Był to temat do jednej z sekwencji filmowych, który miałem w moim planie z notatką „zdobyć materiał za wszelką cenę”. Podkreślony grubą, czerwoną krechą, był przeze mnie stosunkowo nieźle opracowany. Nie miałem wątpliwości, że było to jedno z najbardziej atrakcyjnych plemion.

Katolicki kościółek u stóp Kilimandżaro

7 października 20196 października 2019Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

W królestwie Bugandy tubylcy mają swojego „Adama”. O Ewie i jabłku oraz pierworodnym grzechu mi nie wspominano, stąd wniosek, że w ich wierzeniach Ewa nie istniała. Wierzą natomiast, że był nim człowiek z ich plemienia, imieniem Kintu. Nie jest on dla nich legendarną postacią z biblii, a człowiekiem, który w ich wierzeniu w rzeczywistości istniał i żył w Bugandzie przed kilkuset laty. Jeszcze inni, których indagowałem w tej interesującej sprawie twierdzili, że nie Adam, a właśnie Kintu jest symbolem pierwszego człowieka. Z kolei w królestwie Bunyoro tubylcy niezależnie od ich statusu społecznego oraz wykształcenia, są głęboko przekonani i wierzą, że pierwszy człowiek na świecie stworzony przez Boga, o imieniu Kintu, pochodzi nie z uzurpującego sobie ten przywilej królestwa Bugandy, a z królestwa Bunyoro. W królestwie Busoga zaś tubylcy z całą stanowczością twierdzili, że nie w Bugandzie i nie w Bunyoro, lecz u nich w królestwie Busoga, żył pierwszy człowiek stworzony przez Boga.

„Pacyfik – 68”. Australia, Nowa Zelandia, Singapur, Wyspy Pacyfiku.

2 września 20191 września 2019Culture Avenue

Tadeusz Jaworski (Toronto, Kanada)

Opracowanie tekstu i redakcja: Joanna Sokołowska-Gwizdka

W latach 1967-68 w Australii, Nowej Zelandii oraz na wyspach Pacyfiku zrealizowałem dla Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie film „Operacja serce” oraz w ramach tej samej umowy WHO – „Pacyfik-68”. „Pacyfik-68” to pełnometrażowy film dokumentalny zbudowany z szeregu sekwencji, z których każda miała swój początek, środek i koniec i każda poruszała niezwykle interesujący problem tego rejonu świata.